به گزارش اصفهان زیبا؛ آخرین گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت اشتغال کشور در بخش رسمی و غیررسمی نشان می‌دهد طی سال ۱۴۰۲ از حدود ۲۴ میلیون و ۴۹۰ هزار نفر شاغل در ایران، حدود ۱۰ میلیون و ۸۹۳ هزار نفر دارای اشتغال رسمی و ۱۳ میلیون و ۵۹۷ هزار نفر دارای اشتغال غیررسمی بوده‌اند. افزایش شاغلان غیررسمی دلایل مختلفی دارد.
ماهیت برخی مشاغل جدید به گونه‌ای است که نیازی نمی‌بیند در یک شغل رسمی برای کارفرما کار کند؛ به‌عنوان‌مثال فردی که فروشگاه اینستاگرامی راه انداخته یا از طریق تولید محتوای شخصی در فضای مجازی پول درمی‌آورد. اما بخش دیگر طیف ضعیف‌تری ازنظر رفاهی هستند که احتمالا نتوانسته‌اند کاری رسمی پیدا کنند که درآمدشان کفاف زندگی‌شان را بدهد و اقدام به دست‌فروشی، جمع‌آوری زباله و بازیافت آن‌ها، مسافرکشی، باربری و… می‌کنند.
فعالیت بخشی از کارگران در قالب قراردادهای سفیدامضا نیز یکی دیگر از عوامل شکل‌گیری شاغلان غیررسمی است. اگرچه اداره کار خیلی وقت پیش با ابلاغ دستورالعملی به کارفرمایان کارگاه‌ها اعلام کرد گرفتن قراردادهای سفیدامضا از کارگران تخلف است و با توجه به‌ضرورت امنیت شغلی کارگران به‌هیچ‌وجه با قراردادهای یک‌ماهه، دوماهه و چندماهه موافق نیست، همچنان کارگران با قراردادهای سفیدامضا بخش بزرگی از شاغلان غیررسمی کشور را تشکیل می‌دهند.
این نوع مشاغل بیشتر در کارگاه‌ها و اصنافی مشاهده می‌شود که زیر 10 نفر نیروی کار دارند و در کارگاه‌های بالای 50 نفر، این موضوع به دلیل الزامات قانون تأمین اجتماعی کمتر دیده می‌شود؛ چرا که از این کارگاه‌ها بازرسی محسوس و غیرمحسوس از سوی سازمان تأمین اجتماعی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صورت می‌گیرد.
اصغر بروشان، دبیر اجرایی خانه کارگر استان اصفهان در گزارش‌های پیشین «اصفهان زیبا» در پاسخ به این پرسش که چه دلایلی منجر شده تا کارگران زیر بار قراردادهای سفیدامضا بروند، گفت: ازآنجایی‌که جریان عرضه و تقاضا در بازار کار مطرح است، زمانی که عرضه و تقاضا با هم برابر نباشد، یکی از طرفین مجبور است به این نوع قراردادها تن دهد. کارگر نیازمند کار است و کارش باید نزدیک سکونتش باشد و تن می‌دهد به آنچه کارفرما اعلام می‌کند. فقدان سرمایه‌گذاری مناسب و قوانین دست‌وپاگیر جهت ایجاد واحد اقتصادی و هزینه‌های بالای بیمه و مالیات نیز باعث شده برخی کارفرمایان از خیر بیمه کردن نیروهایشان بگذرند.
ازنظر سازمان بین‌المللی کار (ILO)واژه اشتغال غیررسمی به تمام فعالیت‌های اقتصادی کارگران و بنگاه‌های اقتصادی اطلاق می‌شود که به‌طور کامل یا جزئی تحت پوشش ترتیبات رسمی نیستند. در این چارچوب، اقتصاد غیررسمی مشمول فعالیت‌های غیرقانونی نمی‌شود و بر اساس تعاریف مختلف، مشاغل غیررسمی مشاغلی هستند که افراد شاغل، بدون داشتن قرارداد رسمی کار، با دستمزد کمتر از حداقل مزد قانونی و بدون برخورداری از خدمات بیمه‌ای و چتر حمایتی قانون کار (مانند اخطار پیش از اخراج، مرخصی استحقاقی سالانه یا استعلاجی و غیره) مشغول به کارند.
خدمات، بیشترین شاغل غیررسمی را دارد
براساس گزارش مرکز آمار، جمعیت شاغل ۱۵ ساله و بیشتر برحسب گروه‌های عمده فعالیت اقتصادی به تفکیک وضع اشتغال و مناطق جغرافیایی نشان می‌دهد تعداد کل شاغلان در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۲۴ میلیون نفر بوده که بیش از سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها در حوزه کشاورزی، هشت میلیون و ۲۵۱ هزار نفر از آن‌ها در بخش صنعت و بالغ‌بر ۱۲ میلیون نفر در حوزه خدمات مشغول به فعالیت‌اند. همچنین حدود ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از جمعیت ۲۴ میلیونی کل شاغلان رسمی و حدود ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها شاغلان غیررسمی‌اند.
بر این اساس حدود دو میلیون و ۶۷۶هزار نفر از شاغلان غیررسمی در بخش کشاورزی، حدود پنج میلیون و ۲۰۲هزار نفر در بخش صنعت و بالغ‌بر پنج میلیون و ۷۱۵ هزار نفر از آن‌ها در بخش خدمات مشغول به فعالیت‌اند. به‌بیان‌دیگر از ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر جمعیت این بخش، حدود ۱۹.۷ درصد در بخش کشاورزی، ۳۸.۳ درصد در بخش صنعت و ۴۲ درصد در بخش خدمات به‌طور غیررسمی مشغول کارند. در بخش شهری و روستایی نیز داده‌ها نشان می‌دهد در مناطق شهری کشور ۵۱.۳ درصد از اشتغال غیررسمی در بخش خدمات، ۴۱.۳ درصد در بخش صنعت و ۷.۴ درصد مابقی نیز در بخش کشاورزی است. در نقاط روستایی از کل شاغلان غیررسمی، ۴۶.۶ درصد در بخش کشاورزی، ۳۱.۷ درصد در بخش صنعت و ۲۱.۷ درصد مابقی نیز در بخش خدمات فعال‌اند.
سهم زنان و مردان از اشتغال غیررسمی
داده‌های مربوط به جمعیت شاغل ۱۵ ساله و بیشتر برحسب وضع اشتغال و به تفکیک جنس و مناطق جغرافیایی نیز نشان می‌دهد از جمعیت ۱۸ میلیون و ۶۰۰ هزارنفری شاغلان شهری، حدود ۹.۳ میلیون نفر رسمی و ۹.۳ میلیون نفر غیررسمی هستند. همچنین ۱۵.۶ میلیون نفر از شاغلان شهری مرد و سه میلیون نفر از آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند. از سوی دیگر حدود ۷.۷ میلیون نفر از جمعیت مردان و نیمی از جمعیت زنان شاغل یعنی حدود یک میلیون و ۶۱۸ هزار نفر از زنان به‌طور رسمی فعالیت می‌کنند.
همچنین از جمعیت ۹ میلیون و ۳۰۰هزار نفری شاغلان غیررسمی شهری، حدود هفت میلیون و ۹۰۰هزار نفر از مردان و حدود یک میلیون و ۴۰۰هزار نفر از زنان به‌طور غیررسمی مشغول کارند. درمجموع می‌توان گفت حدود ۴۶درصد از زنان و ۵۱ درصد از مردان شاغل در بخش شهری به‌طور غیررسمی فعالیت می‌کنند. براساس این داده‌ها از حدود پنج میلیون و ۸۰۰هزار نفر شاغلان ساکن نقاط روستایی، حدود چهار میلیون و ۹۰۰هزار نفر مرد و حدود ۹۰۶هزار نفر زن شاغل‌اند؛ همچنین از تعداد یک‌میلیون و ۵۸۰هزارنفری شاغلان رسمی در بخش روستایی، یک‌میلیون و ۴۵۵هزار نفر از مردها و ۱۲۷هزار نفر از زنان در روستاهای سراسر کشور به‌طور رسمی فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر نیز از میزان چهار میلیون و ۲۵۲هزارنفری شاغلان غیررسمی در روستاهای ایران، سه میلیون و ۴۷۳هزار نفر از آقایان و ۷۷۹هزار نفر از زنان به‌طور غیررسمی مشغول فعالیت‌اند. این آمارها نشان می‌دهد ۸۶ درصد از زنان روستایی و ۷۰ درصد از مردان روستایی به‌طور غیررسمی مشغول فعالیت‌اند.
