به گزارش اصفهان زیبا؛ برندسازی قلم‌زنی اصفهان به ارتقای این هنر سنتی و توسعه بازارهای داخلی و جهانی کمک می‌کند. باید هویت محصولات با برندهای معتبر مشخص و سیستم‌های شناسایی اصالت ایجاد شود. تلفیق طرح‌های سنتی با نیازهای مدرن، بازاریابی دیجیتال و تأکید بر دست‌سازبودن محصولات از نکات مهمی است که به برندسازی محصولات قلم‌زنی اصفهان کمک می‌کند؛ همچنین همکاری با صنایع مختلف برای کاربردی‌کردن هنر قلم‌زنی در محصولات مدرن می‌تواند به گسترش بازار و افزایش اشتغال کمک کند.
در این زمینه رضا نصراصفهانی، دانشیار اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان، در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» بیان کرد: بازار قلم‌زنی در ایران همچنان ظرفیت مناسبی برای رشد دارد؛ هرچند تغییرات چشمگیری در آن مشاهده نمی‌شود. در سال‌های اخیر، نوآوری خاصی در این عرصه رخ نداده؛ اما همچنان ظرفیت نهفته‌ای وجود دارد که با اعمال تغییراتی می‌تواند به رشد بازار کمک کند. یکی از این ظرفیت‌ها استفاده از هنر قلم‌زنی در محصولات روزمره است به‌جای اینکه این اقلام صرفا دکوری باشند. این هنر می‌تواند از کارکرد صرفا زینتی فراتر رود و وارد زندگی روزمره شود. اگر طرح‌ها و سیستم‌های سنتی این صنعت با نیازهای مدرن همخوانی پیدا کنند، بازار قلم‌زنی می‌تواند شاهد رونق چشمگیری باشد.
او ادامه داد: در گذشته، هنر قلم‌زنی به‌طورعمده برای زیباترکردن کالاهای کاربردی استفاده می‌شد؛ کالاهایی نظیر کاسه و بشقاب که علاوه بر زیبایی، کارکرد روزمره داشتند؛ اما در یک قرن اخیر، این کاربرد کم‌رنگ شده و قلم‌زنی به‌عنوان یک هنر دکوری شناخته شده است. بسیاری از محصولات قلم‌زنی، نظیر گلدان‌های نقره، تنها جنبه تزئینی دارند و به‌ندرت در زندگی روزمره کاربردی پیدا می‌کنند. بیشترین استفاده از این هنر به ساخت اشیایی نظیر شمعدان‌ها یا تزیینات سفره عقد محدود شده است.
ضرورت نوآوری در قلم‌زنی برای همگامی با نیازهای روز
دانشیار اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان افزود: اگر به گذشته نگاهی بیندازیم، قلم‌زنی در دوره‌ای به‌صورت نیمه‌صنعتی در تولیدات متنوع خانوارها نقش داشت؛ اما امروزه این هنر به‌طورعمده به فضاهای دکوراتیو محدود شده است. تبدیل هنر قلم‌زنی از یک عنصر دکوراتیو به بخشی از محصولات قابل‌استفاده روزمره، می‌تواند بازار این هنر را از رکود خارج کرده و به آن جانی تازه ببخشد.
او تصریح کرد: بازار قلم‌زنی ایران همچنان درگیر تفکرات گذشته‌نگر است و کمتر توانسته با تحولات زمانه همگام شود. نقوش قلم‌زنی که بر مبنای هنر ۴۰۰ سال پیش شکل گرفته، تغییرات چندانی نکرده است؛ در حالی که نیازهای زندگی امروز و سلیقه‌ها بسیار متفاوت شده‌اند. در گذشته، مردم به دنبال زیبایی‌های ساده‌تر و کاربردی بودند؛ اما امروزه جامعه گسترده‌تر و سلیقه‌ها متنوع‌تر شده است؛ با وجود این، تولیدات قلم‌زنی همچنان بر مبنای یک الگوی سنتی و محدود انجام می‌شود و آن جسارت و خلاقیتی که در گذشته وجود داشت، اکنون کمتر به چشم می‌خورد.
نصراصفهانی ادامه داد: بزرگ‌ترین چالش پیش روی این هنر، عدم تطبیق آن با نیازهای روزمره است. اگرچه قلم‌زنی هنوز جایگاه خود را به‌عنوان یک هنر تزیینی حفظ کرده؛ اما کاربرد آن در زندگی روزمره می‌تواند به این صنعت جان تازه‌ای بخشد؛ برای مثال استفاده از هنر قلم‌زنی در تزیینات داخلی خودروها یا مبلمان و لوازم‌خانگی می‌تواند به‌عنوان یک راهکار نوآورانه مطرح شود. بخش‌هایی از خودرو، مانند داشبورد یا ستون‌های آن یا حتی دستگیره‌های یخچال و سینک آشپزخانه می‌توانند به وسیله قلم‌زنی مزین شوند و به این ترتیب، این هنر را از فضای صرفا تزیینی به سمت کاربردی‌ترشدن سوق دهند.
نیاز به نوآوری و تعامل در بازار قلم‌زنی
دانشیار اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان مطرح کرد: یکی از مسائل مهم در این زمینه، نبود تعامل مؤثر بین تولیدکنندگان و بازار است. او اذعان کرد: در حال حاضر به نظر می‌رسد این بخش مغفول مانده و نیاز به تلاش مراکز رشد و نوآوری و شرکت‌های دانش‌بنیان دارد. این مراکز می‌توانند بسترهای خلاقانه‌ای را برای آزمایش ایده‌های جدید فراهم کنند و هرچند ممکن است از هر ۱۰ ایده یکی موفق باشد؛ اما همین آزمون‌ها می‌توانند به احیای بازار قلم‌زنی کمک کنند.
نصراصفهانی ادامه داد: درنهایت، اگر این بازبینی و نوآوری در هنر قلم‌زنی صورت نگیرد، این صنعت نیز مانند بسیاری از صنایع‌دستی دیگر با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد و ممکن است به‌تدریج از بین برود. همان‌طور که در گذشته شاهد بودیم، تعداد صنایع‌دستی فعال در ایران به‌مرور کاهش یافته و اکنون تنها بخشی از این هنرها به بقای خود ادامه داده‌اند. برای جلوگیری از این روند، ضروری است که هنر قلم‌زنی با نیازهای روز و سبک زندگی جدید همسو شده و از این ظرفیت بالقوه برای ورود به بازارهای جهانی و داخلی بهره گرفته شود.
چالش‌های هویت‌یابی در هنرصنعت قلم‌زنی
نصر اصفهانی با اشاره به روش کار هنر قلم‌زنی گفت: در عرصه هنر قلم‌زنی، یکی از مسائل مغفول‌مانده که کمتر به آن توجه شده، روش استاد و شاگردی سنتی است. این روش در گذشته پایه و اساس هنر قلم‌زنی بود و شاگردان در کنار اساتید بزرگ آموزش می‌دیدند و مهارت‌های خود را گسترش می‌دادند؛ اما جامعه امروز دیگر مانند گذشته نیست؛ محدودیت‌های سنتی که بر پایه شناخت اساتید و هنرمندان شکل گرفته بود، اکنون جای خود را به دنیایی داده که کالاها نیازمند هویت مستقل و مشخص هستند.
او خاطرنشان کرد: در بازار امروز، مصرف‌کنندگان نیازی ندارند که به‌طوردقیق بدانند یک محصول قلم‌زنی توسط کدام استاد ساخته شده است. آن‌ها بیشتر به اصالت و کیفیت محصول اهمیت می‌دهند و به‌دنبال نشانه‌هایی هستند که به آن‌ها اطمینان دهد این محصول اصیل است و با روش‌های صنعتی، مانند چاپ یا غلتک، تولید نشده است. نبودچنین شفافیتی موجب شده تا فضا برای بازار محصولات قلم‌زنی تنگ‌تر شود.
به گفته این استاد دانشگاه، مردم هنگام خرید این محصولات، همواره با این ریسک مواجهند که ممکن است کالایی که خریداری می‌کنند، اصیل نباشد. نصر اصفهانی عنوان کرد: نیاز به ابزارهای قانونی و سیستم‌های هویت‌بخشی به محصولات احساس می‌شود. همان‌طور که در محصولات صنعتی مانند لوازم‌خانگی یا خودروها بارکد، شماره سریال یا نام شرکت تولیدکننده درج می‌شود، باید برای محصولات قلم‌زنی نیز راهکارهایی مشابه در نظر گرفته شود تا مصرف‌کننده بتواند به اصالت کالا اعتماد کند. این امر نیازمند ایجاد استانداردهای مشخص و قانونی برای تشخیص اصالت این محصولات است.
دانشیـار اقتصاد شهـری دانشگـاه هنر اصفهان همچنین بیان کرد: دانشگاه‌ها و مراکز علمی نقشی اساسی در این زمینه ایفا می‌کنند. رشته‌های صنایع‌دستی در دانشگاه‌ها نباید صرفا بر آموزش مهارت‌های فنی قلم‌زنی متمرکز باشند؛ بلکه باید دانشجویان را به فکر خلاقیت، نوآوری و چگونگی ارتقای این هنر بر اساس نیازهای روزمره جامعه هدایت کنند. اساتید این رشته‌ها نیز باید بیشتر با دیدگاه علمی و تحقیقاتی وارد این عرصه شوند تا بتوانند راهکارهای نوآورانه برای حفظ و ارتقای هنرهای دستی ارائه دهند.
تحول صنعت قلم‌زنی؛ نیاز به نوآوری و همگامی با بازارهای جهانی
دانشیار اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان اظهار کرد: تجربه صنعتی‌شدن در کشورهای غربی نشان می‌دهد که کارگاه‌های سنتی، مانند کارگاه‌های پارچه‌بافی، به‌تدریج به کارخانه‌های صنعتی تبدیل شدند و توانستند با تحول در ساختار و محصولات خود، بازارهای جدید را به دست آورند؛ اما در ایران بسیاری از کارگاه‌های سنتی صنایع‌دستی، به‌دلیل ناتوانی در رقابت با کارخانه‌های صنعتی، به‌تدریج از بین رفتند. صنایعی که روزگاری نقش مهمی در تأمین نیازهای روزمره مردم داشتند، اکنون به حاشیه رانده شده و تنها به‌عنوان هنرهای دکوراتیو شناخته می‌شوند.
نصراصفهـانـی با بیان اینکه حفظ و رونق صنایع دستی نیاز به نوآوری دارد، افزود: برای حفظ و گسترش هنرهای دستی، ازجمله قلم‌زنی، باید این هنرها با نیازهای روز مردم و بازارهای جهانی هماهنگ شوند؛ به‌عنوان‌مثال، همان‌طور که برخی صنایع‌دستی مانند خاتم‌کاری توانستند با تغییرات جزئی مانند استفاده از خاتم در محصولات چوبی مدرن بقای خود را تضمین کنند، قلم‌زنی نیز باید با سلیقه‌های روز مردم همگام شود. این تحول باید با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز نوآوری صورت گیرد تا هنر قلم‌زنی به‌عنوان یک صنعت پویا و کاربردی به بازارهای داخلی و جهانی عرضه شود.
او تأکید کرد: درنهایت، برای بازگشت قلم‌زنی به جایگاه اصلی خود، باید بر نوآوری، خلاقیت و شناخت بازارهای داخلی و خارجی تمرکز کرد. همان‌طور که در صنعت فرش، نوآوری‌هایی مانند تولید فرش‌های گرد باعث جذب مشتریان جدید شد، قلم‌زنی نیز نیازمند تحول و بازبینی بر اساس سلیقه‌های روز جامعه است.
به گفته دانشیار اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان، همکاری میان هنرمندان، شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها می‌تواند به این هنر جانی دوباره ببخشد و بازارهای جدیدی برای آن ایجاد کند.
