به گزارش اصفهان زیبا؛ استان اصفهان ازنظر توان مهندسی در شرایط مطلوبی است. تنوع خدمات فنی و مهندسی موجود و قابلارائه در استان بسیار گسترده است . خدمات معماری و شهرسازی یکی از ظرفیت های مهم شهر اصفهان در حوزه مهارت های فنی و مهندسی است.
طراحی و ساخت تجهیزات کنترل و کاهش مصارف انرژی، بهویژه آب و کنترل و کاهش آلایندهها، احداث صنایع تولید مواد شیمیایی، ساخت تجهیزات انرژیهای نو، ساخت قطعات الکترونیک و ابزار دقیق، ساخت پمپهای خاص و تولید مصالح فلزی خاص ازجمله خدماتی هستند که در استان قابلیت توسعه دارند.
شرکتهای متعددی با توان مطلوب و روزآمد وجود دارد که میتوانند در اصلاح خطوط تولید، کاهش آلایندهها، بهینهسازی مصرف انرژی و طرحهای تأمین انرژی خدمات ارائه دهند. این استان دارای نخبگان فنی و مهندسی است و صادرکردن خدمات این حوزه به کشورهای همسایه یک مزیت اقتصادی به شمار میرود. اصفهان امکانات و زیرساختهای سختافزاری تجارت را دارد.
از منظر نرمافزاری نیز اصفهان تولیداتی دارد که میتواند بهعنوان خدمات مهندسی آن را صادر کرده و ارزشافزوده بالایی را ایجاد کند. اگر مشکلات صادرات حل شود، صدور خدمات فنی و مهندسی میتواند درآمدزایی فراوانی برای استان داشته باشد. بهزعم متولیان این حوزه، عدم پذیرش ضمانتنامههای بانکهای ایرانی توسط کشورهای میزبان چالش اصلی این بخش به شمار میرود.
بر اساس دادههای گمرک ایران، حجم صادرات خدمات فنی و مهندسی دارای قرارداد رسمی طی سال ۱۴۰۲ حدود 3/1میلیارد دلار بوده است. این میزان نسبت به سال ۱۴۰۱ تغییری نداشته؛ اما در مقایسه با سال ۱۴۰۰ کاهش داشته است. بااینحال، صادرات 3/1میلیارد دلاری خدمات فنی و مهندسی در سال ۱۴۰۱ دو برابر میانگین صادرات این بخش طی سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ بوده است.
دادههای سازمان توسعه تجارت و گمرک ایران نشان میدهد مجموع رقم صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران طی ۲۳ سال اخیر، یعنی از سال ۱۳۸۰ تاکنون حدود ۳۵ میلیارد و ۴۴۳ میلیون دلار است؛ همچنین طبق اظهارات عضو هیئترئیسه جامعه مهندسان مشاور در سال ۲۰۲۲، حجم صدور خدمات در جهان بهطورکلی ۷۲۰۰ میلیارد دلار بوده است که آمریکا با 9/12درصد در رتبه اول قرار داشته و اسپانیا با سهم 6/2درصد دهم، ترکیه با 3/1درصد پانزدهم و ایران با 2/0درصد رتبه ۱۱۴ کشورهای جهان را داشته است. این اعداد در حالی بیان میشود که نباید فراموش شود ایران به دو دلیل ژئوپلیتیک و توانمندی شرکتهای داخلی ظرفیت ارزآوری بیشتری را در این حوزه داراست.
به گفته عضو هیئتمدیره انجمن شرکتهای صادرکننده خدمات فنیمهندسی، در استان اصفهان ازلحاظ معماری و شهرسازی بناهای زیبایی داریم. این برند معماری و شهرسازی میتواند به بسیاری از کشورها صادر شود.
ایرج گلابتونچی در گفتوگو با «اصفهان زیبا» تصریح میکند: «در کشورهای حوزه خلیجفارس ساختمانها و ابنیههای تاریخی در اصفهان را شبیهسازی میکنند. معماری سنتی اصفهان بهعنوان برندهای معماری در کشورهای آفریقا، خلیجفارس و آسیای میانه میتواند مورداستفاده قرار بگیرد. کشورهای خارجی را میتوان ترغیب کرد این هنر را ببینند و از این لحاظ به جنبههای گردشگری اصفهان کمک میکند.»
سنگاندازی بانکهای خارجی
گلابتونچی خاطرنشان میکند: «اولین چالش در مسیر صادرات خدمات فنی و مهندسی این است که بانکهای خارجی به شرکتهای فعال در این حوزه داخل کشور ضمانتنامه ارائه نمیدهند تا در مناقصات شرکت کنند.»
خدمات مهندسی متولی ندارد
عضو هیئتمدیره انجمن شرکتهای صادرکننده خدمات فنیمهندسی اذعان میکند: «مشکل بعدی به نبود متولی مشخص در این حوزه ارتباط پیدا میکند. بخش خدمات فنی مهندسی متولی مشخص برای تصمیمگیری و انجام حمایتهای لازم در این حوزه ندارد. با وجود اینکه ظرفیتهای مناسبی در این بخش وجود دارد؛ اما نداشتن متولی مشخص مانع از رونق صادرات خدمات فنی مهندسی میشود.»
گلابتونچی عنوان میکند: «وزارت بازرگانی در کشورهای دنیا در این حوزه متولی است. به اعتقاد بنده، یکی از معاونان رئیسجمهور بهعنوان متولی باید به این بخش ورود کند. البته صرفا باید نظارت داشته باشد و حمایتهای لازم را انجام دهد و خود شرکتهای فعال در بخش خدمات فنی و مهندسی باید بازارها را شناسایی کنند و فعالیت داشته باشند.
ضعف دیپلماسی در بخش خدمات مهندسی
عضو هیئتمدیره انجمن شرکتهای صادرکننده خدمات فنیمهندسی خاطرنشان میکند: «برای رونق صادرات خدمات فنی و مهندسی باید بتوانیم با کشورهای هدف تعاملات در سطح بالا داشته باشیم که در این راستا باید دولتمردان ما مراودات سیاسی بهمنظور صادرات خدمات فنی و مهندسی داشته باشند تا شرکتهای ما در این حوزه
فعال باشند.»
گلابتونچی تصریح میکند: «40درصد بازار خدمات فنی و مهندسی روسیه در اختیار ترکهاست. ما میتوانیم بهواسطه ارتباطات قوی در بازار بزرگ ساختوسازی که روسها هستند، فعالیت کنیم. این تعاملات را دولت ما و سفارتخانههای ما باید برقرار کنند. تعاملات ما تعاملات اقتصادمحور در خارج از کشور نیست. دولت میتواند این تعاملات را برقرار و شرکتهای خدمات فنی و مهندسی را ترغیب کند تا در این فضا قرار بگیرند.»
او ادامه میدهد: «تحریم نیز تأثیرگذار است. اف ای تی اف اگر حل شود شرکتهای خدمات فنی و مهندسی میتوانند در بازارهای هدف حساب بانکی باز کنند و گردش مالی داشته باشند و این به توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی کمک میکند.»
عضو هیئتمدیره انجمن شرکتهای صادرکننده خدمات فنیمهندسی بیان میکند: «نگرفتن ضمانتنامه، نداشتن متولی مشخص و برقرار نبود دیپلماسی اقتصادی قوی در این حوزه چالشهای اصلی است. دولت باید مراوده بکند تا کشورهای هدف از مصالح ایرانی استفاده بکند؛ مثلا درباره کشور عراق آنها بهدنبال این هستند که مصالح ترک و اروپایی استفاده بکنند. ما در تولید محصولات برق و تجهیزات ساختمانی اجناس باکیفیتی داریم که میتواند صادر شود؛ بنابراین این محصولات باید در لیست موردپذیرش دولت سایر کشورها باشد. علاوه بر این، مشوقهایی باید به شرکتهای صادرکننده خدمات فنی و مهندسی اختصاص پیدا کند.»
به گفته او، صادرات خدمات فنی و مهندسی نه به معنای صادرات کالاها و خدمات، بلکه به معنای صادرات دانش فنی و علمی یا فناوری و تکنولوژی است. وقتی یک بنگاه در سطح خرد و اقتصاد در سطح کلان قادر به صادرات دانش فنی و مهندسی است؛ یعنی آن بنگاه و اقتصاد در سلسلهمراتب پیشرفت به حد بسیار بالایی رسیده است.
استفاده از توانمندی فنی و مهندسی کشور در راستای توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی باید با حداکثر بهرهبرداری اتفاق بیفتد و با برنامهریزی در سازمانهای خصوصی و دولتی، حرکتی ملی و جدی در جهت استفاده از آن شکل گیرد.با کشورهای همسایه به دلیل قرابت فرهنگی اشتراکات بسیاری داریم که این مسئله میتواند به افزایش صادرات خدمات فنی و مهندسی کمک کند. نکته قابلتأمل آن است که کشورهای جهان سوم بیشتر بهدنبال خدمات فنی و مهندسی هستند و کشورهای درحالتوسعه و جهانسومی نیز در منطقه خاورمیانه واقع شدهاند که این مهم نیز مزیتی است که باید از آن حداکثر استفاده را برد.
صادرات، کلید توسعه پایدار است و جداشدن از اقتصاد نفتی و توجه بیشتر به اقتصاد دانشبنیان امری حیاتی است. لازم است وزارت امور خارجه با توجه به این ظرفیت، به صادرات خدمات فنی و مهندسی توجه ویژهای داشته باشد. ظرفیت صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور ما بیش از مقدار کنونی است و با حمایت بیشتر در این زمینه میتوانیم به اهداف خود دست یابیم.
