به گزارش اصفهان زیبا؛ تاریخ ایران باستان را که نگاه میکنیم، پر است از جشنهای کوچک و بزرگی که در فصول مختلف سال برگزار میشده است. از نوروز، مهرگان، جشنهای آتش، گاهنبارها و جشن فروردگان گرفته تا جشنهای محلی که متناسب با شرایط جغرافیایی و طبیعی منطقه برگزار میشده است. هنگامیکه به ریشهشناسی این جشنها و آیینهای ملی و محلی برمیگردیم، معمولا مبتنی بر ریشههای فرهنگی مردم آن منطقه است؛ بهطورمثال، جشنواره انار یکی از جشنوارههایی است که امروزه همچنان در شهرهای مختلفی ازجمله اصفهان، پاوه، اورامانات، ارسنجان، انبوه، فاروق، بادرود و دورک، ساوه و تهران و یزد برگزار میشود.
در هریک از این شهرها با توجه به موقعیت متمایز فرهنگی و جغرافیایی که دارند، جشن انار به شیوه متفاوتی برگزار میشود. در شهرضا که بیشترین مساحت باغهای انار اصفهان را داراست در فصل پاییز باغداران، انارهای خود را آماده فروش میکنند و این جشنواره فرصتی را برای حضور گردشگران و طرفداران محصولات ارگانیک فراهم میکند.
همچنین سنتهای قهوه در زواره اصفهان، مراسم جیرجیرونی روستای قورتان، جشنواره زعفران روستای ازان میمه،مراسم کُرده به کوه روستای ورکان کاشان و گلابگیری در روستاهای قمصر، نیاسر و برزوک کاشان؛ دیگر جشنوارههایی است که اگرچه مبتنی بر آدابورسوم محلی است، اکنون و با گسترش گردشگریهای نوین، نفوذ رسانهها و موردتوجه قرار گرفتن کهن آداب، میتواند فرصتی برای درآمدزاییهای کلان را هم فراهم کند.
با زبان گردشگران
آدابورسوم مردم هر کشور یکی از اصلیترین اجزای فرهنگ آن کشور است. تنوع بوم و اقلیم در ایران موجب شده است، آدابورسوم در هر جای این کشور پهناور شکل خاصی به خود بگیرد، آدابورسومی که پس هرکدام فلسفه و دلیلی نهفته است.
آدابی که مردم برای گذران روال زندگیشان پیش میگیرند و رسومی که برای برگزاری مراسم و برنامههایشان انجام میدهند، در هر نقطه از ایران و حتی در هر نقطه از شهرهای این کشور متفاوت است. این تفاوتها برای گردشگران و مسافران داخلی جذابیت دارد؛ چه رسد به گردشگران خارجی.
یکی از مواردی که در ماجرای فرهنگ و گردشگری اهمیت پیدا میکند، معرفی کشورها و مناطق مختلف از زبان گردشگران است؛ درواقع گردشگران روایت قابلباورتر و صادقانهتری از مقصد سفرهایشان بازگو میکنند. آنچه گردشگران از دیدهها و شنیدههایشان بازگو میکنند، تأثیر بسیاری بر رونق گردشگری آن منطقه خواهد داشت.
برای درک بهتر رابطه میان فرهنگ و گردشگری به سراغ یکی از فعالان این حوزه رفتیم. مجید دانش مبرهن، رئیس انجمن صنفی و انجمن حرفهای راهنمایان گردشگری استان اصفهان، دراینباره با «اصفهانزیبا» گفتوگو کرد.
بهصرف انارهای خوشرنگ شهرضا
رئیس انجمن راهنمایان گردشگری معتقد است که درزمینه جذب گردشگر شاید بتوان از یکسری مسائل کوتاه آمد؛ اما در خصوص فرهنگی باید تا جایی که میتوانیم، هویت و فرهنگ خودمان را حفظ و هرچه بهتر در معرفی آن به مسافران تلاش کنیم.
او در ادامه میگوید: «فرهنگ و هویت ایرانی نقش بسزایی در گردشگری کشور دارد و ما نباید اجازه دهیم کمترین خللی در این زمینه وارد شود. یکی از مواردی که بهعنوان فرهنگ و آدابورسوم نقش بسزایی در جذب گردشگر دارد، رویدادهای محلی و جشنوارههای سنتی است.»
دانشمبرهن درباره نقش جشنوارهها و برنامههای محلی در دنیا ادامه میدهد: «این رویدادها برای بسیاری از مردم دنیا جذابیت دارد؛ برای مثال، جشنواره انار شهرضا شاید در نگاه اول یک بازارچه محلی ساده باشد، اما آنچه در این رویداد رخ میدهد، برای اهالی سایر شهرها جذاب است. بالاخره شهرضا شهری است که با انارش معروف است. شاید در نگاه اول یک بازارچه محلی ساده باشد؛ اما آنچه در این رویداد رخ میدهد، برای اهالی سایر شهرها جذاب است. شهرضا شهری است که با انارش معروف است؛ همچنین گلاب و گلابگیری کاشان ازجمله رویدادهای بزرگ استان اصفهان در سطح کشور است. چنین جشنوارههایی بهخوبی میتواند مسافرانی از شهرهای دور و نزدیک جذب کند. در سطح دنیا جشنوارههای مختلفی در طول سال برگزار میشود؛ مانند مراسم گوجهپرانی در اسپانیا یا رنگپاشی در هند. هرکدام از این رویدادها با تبلیغات گسترده و مدیریت کلان توانستهاند گردشگران بسیاری جذب کنند؛ اما متأسفانه کشور ما با وجود رویدادهای پرمعنا و بامفهوم در تبلیغ و جذب گردشگر به این واسطه ضعیف عمل کرده است.»
بهصرف دورهمی با کرسی
او از دست پر اصفهان برای رویدادها و جشنوارههای فرهنگی میگوید و راه نجات این شهر بزرگ درزمینه گردشگری را رویدادمحورشدن میداند و ادامه میدهد: «اصفهان در زمینههای فرهنگی بسیار سرآمد است. اگر بتوانیم هریک از این عرصهها را برای گردشگری متناسبسازی کنیم، میتوان گردشگری شهر را نجات دهیم؛ برای مثال، در اصفهان میتوانیم رویدادهایی با عنوان گردشگری ادبی، گردشگری ورزشی، گردشگری هنری و بسیاری رویدادهای دیگر را تعریف کنیم و از این طریق علاقهمندان هر حوزه را برای حضور به اصفهان دعوت کنیم. ورزشهای محلی و قدیمی، موسیقیهای سنتی، آدابورسوم و عطروطعم خوش غذاهای ایرانی ازجمله مواردی است که علاقهمندان بسیاری در سراسر دنیا دارد و میتواند به گردشگری رنگ و بوی دیگری ببخشد.»
رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری از آدابورسومی که گذشت زمان و تغییر سبک زندگی موجب از بین رفتن آنها شده، میگوید: «بسیاری از آداب و سبک زندگی ما به فراخور زمان تغییر کرده است؛ اما میتوان بهواسطه گردشگری آنها را دوباره زنده کرد؛ برای مثال، میتوان به میهمانیهای زمستانه ایرانی اشاره کرد و کرسی که وسیلهای برای گرمایش بود و نمادی برای دورهمی؛ نمادی که دیگر از میان میهمانیها برچیده شده است.
از این آدابورسوم در سرتاسر ایران بسیار داریم. هر جای ایران که قدم بگذاریم، رسومی دارند که برای گردشگران ایرانی هم جذاب است؛ چه رسد به گردشگران خارجی. بسیاری از این رسوم شاید دیگر قابلاجرا در زندگی روزمره نباشند، اما میتوان بهصورت نمایشی و اجرای شماتیک آنها به جذب گردشگر کمک کرد؛ البته اجرای مؤثر این آداب و سبک زندگی نیازمند روایتهای خوب و قابلفهم برای گردشگران است، روایتهایی که نیازمند راهنمایان کاربلد برای توصیف دقیق و جذاب از فلسفه هر یک از این مناسبات باشد. چنین فعالیتهایی در حفظ فرهنگ کهن ایرانی نیز نقش بسزایی دارد.»
بهصرف نذری
دانشمبرهن در ادامه، از رسوم ملیمذهبی ایرانیها میگوید و اشاره میکند: «بسیاری از رویدادهای مذهبی در کشورمان وجود دارند که افراد بدون چشمداشت مادی در اجرای آنها سهیم میشوند؛ مانند پخت نذری و پذیرایی از عزاداران در ایام محرم و صفر یا مراسم “زار” و “نخلگردانی”. این رویدادها که نشان از سخاوتمندی و اصالت مردم ایران است، برای گردشگران داخلی و خارجی جذابیت بسیاری دارد و تمرکز و تبلیغ این رویدادها مطمئنا افراد زیادی را پای چنین مراسمی میکشاند.»
او میگوید: «علاوه بر رویدادهایی که مردم بهصورت خودجوش اجرا میکنند، میتوان به مواردی اشاره کرد که علاوه بر نشاندادن فرهنگ و اصالت ایرانی، سود مادی نیز برای اهالی داشته باشد. پخت غذاهای محلی و فروش آنها ازجمله مواردی است که هنر زن ایرانی و آشپز ایرانی را بهخوبی نمایش میدهد. در دنیایی که غذاها به خوراکیهای آمادهای تبدیل شدهاند، تنها برای سیرکردن شکمها، عطر و طعم غذاها، شیرینیها، ترشیها و انواع خوراکیهای اصیل و جذاب ایرانی میتواند گردشگران بسیاری را پای سفره ایرانی بکشاند؛همچنین نمایش مراحل پخت و تهیه انواع نان و شیرینیهای محلی جذابیت بسیاری برای گردشگران دارد، جذابیتی که تمایل به چشیدن این سوغاتیها را دوچندان میکند و طعم خوش آنها را تا پایان عمر زیر زبان گردشگران نگه میدارد.»
این فعال گردشگری در پایان بیان میکند: «تعدادی از آدابورسوم ما بهصورت میراث ناملموس ثبت جهانی شدهاند؛ اما ارتقای گردشگری نیازمند تلاش بیشتر در بسیاری از زمینهها ازجمله فرهنگ است؛ چراکه ایران بزرگ ظرفیت جهانیشدن دارد.»
دلبری فرهنگ ایرانی
شاید ایران بهعنوان یک کشور چهارفصل در دنیا شناخته شده باشد و مناظر طبیعی آن از شمال تا جنوب چشم هر بینندهای را بنوازد، اما آثار باستانی، فرهنگ، سنت و آدابورسوم ایرانی دل گردشگران را ربوده است. آنچه از گزارش برمیآید، رابطه نزدیک و تنگاتنگ فرهنگ و گردشگری در ایران است؛ بهگونهای که توجه ویژه به هریک از آنها میتواند بر رشد دیگری تأثیر بسزایی داشته باشد.
